ความหมายของแฟชั่นมากกว่าความงาม
เมื่อกล่าวถึงคำว่า “แฟชั่น” หลายคนมักนึกถึงการแต่งกายให้ดูดี ทันสมัย หรือการตามกระแสของแบรนด์ดัง แต่แฟชั่นไม่ได้เป็นเพียงเรื่องของเสื้อผ้าหรือความสวยงามเท่านั้น ทว่าเป็นภาพสะท้อนของ โครงสร้างทางสังคม ความคิด ทัศนคติ และสถานะทางเศรษฐกิจของแต่ละบุคคลอย่างลึกซึ้งแฟชั่นจึงไม่ใช่เรื่อง “ผิวเผิน” ดังที่หลายคนเข้าใจ แต่มันเชื่อมโยงกับประเด็นด้านความเหลื่อมล้ำอย่างแนบแน่น ตั้งแต่ระดับรายได้ ความสามารถในการเข้าถึงทรัพยากร ไปจนถึงการกดขี่เชิงโครงสร้างที่ซ่อนอยู่ในระบบอุตสาหกรรมแฟชั่น
แฟชั่น ภาษาแห่งชนชั้น
การแต่งกายไม่เพียงสะท้อน “ตัวตน” แต่ยังเผยให้เห็น “ตำแหน่งทางสังคม” ของผู้สวมใส่ด้วย ไม่ว่าจะเป็นเรื่องแบรนด์ ราคา รูปแบบ หรือแม้แต่สถานที่ซื้อเสื้อผ้า ล้วนเป็นตัวแปรสำคัญที่ส่งสัญญาณให้ผู้อื่นตีความเกี่ยวกับชนชั้นของเรา เสื้อผ้าจากห้างหรู, แบรนด์เนมระดับโลก หรือแม้แต่แฟชั่นรันเวย์ กลายเป็นสิ่งที่เข้าถึงได้เฉพาะกลุ่มคนรายได้สูง ในขณะที่กลุ่มรายได้น้อยต้องพึ่งพาแฟชั่นราคาถูกจากร้านมือสอง หรือสินค้าฟาสต์แฟชั่นที่ไม่มีทางเลือกมากนักการบริโภคแฟชั่นจึงกลายเป็น การสื่อสารทางชนชั้น อย่างแยบยลเสื้อผ้าแบรนด์เนม สัญลักษณ์ของอำนาจและสถานะ
หนึ่งในภาพชัดเจนที่สุดของความเหลื่อมล้ำในแฟชั่นคือ เสื้อผ้าแบรนด์เนม ซึ่งมีราคาสูงลิ่ว และถูกใช้เป็นเครื่องมือแสดงสถานะ เช่น กระเป๋า Chanel, รองเท้า Louboutin, หรือสูทจาก Dior สิ่งเหล่านี้ไม่ใช่เพียงเครื่องแต่งกาย แต่คือ “สินทรัพย์ทางวัฒนธรรม” ที่สื่อถึงอำนาจ บารมี และชนชั้นของผู้ถือครองยิ่งไปกว่านั้น แฟชั่นแบรนด์เนมยังสร้างกำแพงทางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ ที่กั้นคนธรรมดาออกจาก “สังคมชั้นสูง” ทำให้ผู้ไม่มีโอกาสเข้าถึงรู้สึกด้อยค่า หรือถูกกีดกันจากบางวงการ เช่น งานสัมภาษณ์ การทำงานสายแฟชั่น หรือแม้แต่ในวงสังคมบนโลกออนไลน์Fast Fashion กับกับดักแห่งความเท่าเทียมจอมปลอม
แม้ Fast Fashion หรือเสื้อผ้าราคาถูกตามร้านค้าทั่วไปจะดูเหมือนเป็น “ตัวเลือกแห่งความเท่าเทียม” แต่แท้จริงแล้วมันคือกับดักของความเหลื่อมล้ำที่ลึกซึ้งยิ่งกว่าผู้บริโภคกลุ่มรายได้น้อยมักต้องพึ่งพาเสื้อผ้าเหล่านี้ เพราะมีราคาถูกและเข้าถึงง่าย แต่เบื้องหลังกลับเต็มไปด้วยการใช้แรงงานราคาถูก การกดขี่ทางแรงงาน และการทำลายสิ่งแวดล้อมอย่างรุนแรง ทั้งหมดนี้เพื่อให้เสื้อผ้ามีราคาถูกเพียงพอสำหรับชนชั้นล่าง ในทางกลับกัน ผู้บริโภคจากชนชั้นกลางและสูงมักมอง Fast Fashion เป็นของ “ไร้คุณค่า” ทำให้เกิดการแบ่งแยกที่ชัดเจนทางวัฒนธรรมและรสนิยมแฟชั่นกับเพศและร่างกาย ความเหลื่อมล้ำที่ไม่ถูกพูดถึง
อีกหนึ่งประเด็นสำคัญในความเหลื่อมล้ำด้านแฟชั่นคือเรื่องของ ร่างกาย และ เพศสภาพ เสื้อผ้าส่วนใหญ่ในตลาดยังคงออกแบบโดยยึดกับค่านิยมรูปร่างแบบตะวันตก ผอม สูง และผิวขาว ทำให้คนรูปร่างอ้วน เตี้ย ผิวคล้ำ หรือกลุ่ม LGBTQ+ ไม่สามารถเข้าถึงแฟชั่นได้อย่างเท่าเทียม สิ่งนี้บั่นทอนความมั่นใจของผู้บริโภคจำนวนมาก และยังเป็นอีกหนึ่งรูปแบบของการกีดกันทางวัฒนธรรมที่ซ่อนอยู่ภายใต้คำว่า “สไตล์”แฟชั่นกับโลกออนไลน์ สร้างภาพหรือสร้างแรงกดดัน?
ยุคโซเชียลมีเดียทำให้แฟชั่นกลายเป็นเครื่องมือสำคัญในการ “สร้างภาพ” และ “รักษาภาพลักษณ์” ไม่ว่าจะเป็นอินฟลูเอนเซอร์ ดารา หรือแม้แต่คนธรรมดา ต่างก็แข่งขันกันอัปโหลดภาพลักษณ์ของตนในเสื้อผ้าหรูหราที่แฝงนัยของฐานะและสไตล์ สิ่งนี้สร้าง แรงกดดันทางสังคม ให้ผู้ชมรู้สึกว่าตนเอง “ไม่พอ” หรือ “ไม่เท่” หากไม่สามารถแต่งตัวให้ดูแพง หรือมีแบรนด์เนมครอบครอง ซึ่งในบางกรณีก็นำไปสู่พฤติกรรมบริโภคเกินตัว หนี้สิน หรือภาวะซึมเศร้าจากการเปรียบเทียบทางสังคมอย่างต่อเนื่องวงการแฟชั่นเบื้องหลัง แรงงานที่มองไม่เห็น
เสื้อผ้าทุกชิ้นที่เราใส่ล้วนมี “มือของคนงาน” อยู่เบื้องหลัง ตั้งแต่แรงงานในโรงงานประเทศกำลังพัฒนา ไปจนถึงช่างฝีมือในอุตสาหกรรมหรู ทว่าในระบบปัจจุบัน แรงงานเหล่านี้กลับถูกมองข้าม ค่าจ้างต่ำ ไม่มีสิทธิ์ต่อรอง และทำงานในสภาพที่ไม่ปลอดภัย การผลิตแบบเอาเปรียบแรงงานเพื่อให้ได้ราคาถูก จึงเป็นหนึ่งในหัวใจของความเหลื่อมล้ำทางโครงสร้างในอุตสาหกรรมแฟชั่น และเป็นสิ่งที่ต้องได้รับการตั้งคำถามมากขึ้นเรื่อยๆความเคลื่อนไหวเพื่อแฟชั่นที่เท่าเทียม
แม้ภาพรวมจะดูสิ้นหวัง แต่ก็มีแสงสว่างแห่งการเปลี่ยนแปลงในวงการแฟชั่นปัจจุบัน กลุ่มนักออกแบบอิสระ แบรนด์ท้องถิ่น และองค์กรพัฒนาเริ่มรณรงค์ให้เกิดแฟชั่นที่เป็นธรรม เช่น- การออกแบบเสื้อผ้าที่ยืดหยุ่นกับรูปร่างหลากหลาย
- การใช้วัสดุรีไซเคิล และแฟชั่นที่ยั่งยืน (Sustainable Fashion)
- การจ้างงานที่เป็นธรรม
- การเปิดพื้นที่ให้กับชนกลุ่มน้อยและกลุ่ม LGBTQ+
สิ่งเหล่านี้สะท้อนถึงความพยายามในการสร้าง “แฟชั่นเพื่อความเท่าเทียม” ที่ไม่ได้เน้นแค่ความสวยงามภายนอก แต่ครอบคลุมถึงจริยธรรม ความหลากหลาย และความยุติธรรมทางสังคม
